درد خشکسالی بر تن زخمی مزارع کردستان

استان کردستان با موقعیت کوهستانی از استان های با میانگین نزولات جوی بالا در کشور است که در چند سال اخیر بارندگی ها روند رو به کاهشی داشته و خطرات خشکسالی بلند مدت را دوچندان کرده به طوری که کارشناسان پیش بینی کرده اند ایران در موقعیت خشکسالی ۵۰ ساله قرار گرفته است.

به گزارش خبرنگار ایانا از کردستان، سیروان بابایی؛ عضو هیات علمی گروه زراعت دانشگاه کردستان می گوید: براساس آمار موجود متوسط بارندگی خشکی های کره زمین 831 میلیمتر و متوسط بارندگی قاره آسیا 732 میلیمتر است که این میزان  متوسط بارندگی سالانه درکشور ایران 251 میلیمتر گزارش شده است.

مطابق اظهارات او متوسط تبخیر سالیانه ایران حدود 72 درصد بارندگی سالیانه کشور، به میزان 296 میلیارد متر مکعب گزارش شده است که با این وجود کشور ایران جزء مناطق خشک و نیمه خشک دنیا محسوب می‌گردد.

این عضو هیات علمی گروه زراعت دانشگاه کردستان می افزاید: با توجه به اینکه مقدار کم بارندگی سالیانه و پراکنش نامناسب آن و بیلان منفی برداشت از منابع آبهای زیرزمینی، کشاورزی و باغداری در چنین شرایط بحرانی باید با رعایت تمامی اصول و موازین علمی کاشت، داشت و برداشت صورت گیرد و در جهت حفظ و حراست منابع طبیعی، مراتع، جنگل‌ها و عرصه های آبخوان که بستر و تامین کننده اصلی منابع آبهای سطحی و زیرزمینی هر کشور است تلاش فراوان صورت گیرد.

بابایی با اشاره به اینکه استفاده نادرست از منابع آب مثل آبیاری نادرست، در سالهای اخیر موجب کمبود آب در ایران شده، می گوید: تغییر اقلیم مثل گرمایش زمین و تغییر در الگوی بارش، کشاورزی را با خطرات جدی روبرو کرده و همچنین افزایش دما در سال‌های اخیر به خصوص در فصول پاییز و زمستان، سبب افزایش علف‌های هرز، آفات و بیماری‌های گیاهی در اغلب نقاط کشور شده و متعاقبا هزینه‌های تولید محصولات به منظور مبارزه با آن‌ها نیز بیشتر شده است.

 او ادامه می دهد: افزایش استفاده از آفت‌کش ها و ایجاد آلودگی محیط زیستی، آلودگی هوا، بارش‌های پایین تر از حد نرمال در زمستان و بهار سال زراعی جاری، حفر چاه های عمیق (برداشت بیش از حد از سفره های آب زیر زمینی)، اشتباه در مدیریت سد ها و اختصاص آب سدها به شهرها و صنایع نیز از عوامل خشک‌سالی و به چالش کشیده شدن بحث تولید و خودکفایی در محصولات کشاورزی هستند.

بابایی در بیان راهکارهای مقابله با خشکسالی در بخش باغات می گوید: تغییر در سیستم آبیاری باغها از روش غرقابی به روش قطره‌ای، استفاده از کودهای آلی پوسیده در قسمت آبگیر درختان، استفاده از مالچ های مختلف در سطح باغ، تغییر در دور آبیاری درختان برای عادت به کم آبی، استفاده از مواد جاذب الرطوبه در سطح آبگیر درختان مانند پرلیت، استفاده از مواد سوپر جاذب، انجام عملیات هرس خشک و سبز در زمان های مناسب، تنک کردن میوه ها، شخم سطح باغ برای کاهش تبخیر از سطح زمین، وجین علفهای هرز باغ، استفاده از کود شیمیایی پتاسه در جهت افزایش مقاومت گیاه به خشکی، محلول پاشی درختان با موادی که موجب افزایش مقاومت به خشکی درختان می‌شود، انجام عملیات اصلاحی و بازسازی منابع آب، استخر، کانال‌ها و خطوط انتقال آب می توان درختان میوه به خصوص درختان بارور را که پس از چندین سال سرمایه گذاری وارد مرحله باردهی شده اند نجات داده و از خشک شدن آنها جلوگیری کرد.

او درادامه در بیان راهکارهای مقابله با خشکسالی در بخش زراعت و ارقام و گونه‌های زراعی می گوید: استفاده از ارقام گندم که نیاز آبی کمتر و راندمان استفاده از آب نسبتا بالایی دارد به عنوان مثال می توان در گندم دیم از ارقام سیروان، واران باران و ریجاب استفاده کرد که این ارقام با یک آبیاری تکمیلی یا دو آبیاری می توانند عملکرد به نسبت مناسبی داشته باشند، همچنین در زراعت آبی گندم نیز ارقامی مانند پیشگام تحمل بیشتری به نسبت سایر ارقام در مقابل کمبود آب دارد.

این استاد دانشگاه می افزاید: در زراعت های دیگر مانند کشت سیب_زمینی در استان کردستان کشت پاییزه این محصول به میزان کمتری از آب نیاز دارد اما در صورتی که بارندگی در حدی باشد که این گیاه تا اردیبهشت به آب نیاز نداشته باشد در این کشت معمولا از ارقام زودرس سیب_زمینی استفاده می شود، اما زراعت های دیگری همچون نخود، گلرنگ،کینوا، کاملینا و … نیز وجود دارد که می‌توان آنها را به جای گندم و سیب_زمینی کشت کرد ولی ارزش گذاری این گیاهان و اقتصادی تر بودن آنها باعث شده کشاورزان بیشتر به سمت زراعت گندم و سیب‌زمینی بروند.

الگوی کاشت

عضو هیات علمی گروه زراعت دانشگاه کردستان درباره ی بهبود الگوی کاشت توسط کشاورزان و توسط مسئولین امر پیشنهاد می کند: زمین های تحت کشت با توجه به نیاز آبی در پاییز اقدام به کشت جو و گندم و بخش‌های دیگری از زمین به کشت محصولاتی که نیاز آبی کمتری دارند اختصاص پیدا کند که به این ترتیب مقدار زمین در دسترسی کشاورز در بین زراعت ها تقسیم می شود.

به گفته سیروان بابایی اگرکشاورز از 10 هکتار زمین کشاورزی موجود، 4 هکتار را به کشت گندم، 2 هکتار را به  کشت جو و مابقی را بصورت نکاشت (آیش) اختصاص دهد، میانگین نیاز آبی خود را کاهش داده وگندم تحت کشت نیز عملکرد مناسبی خواهد داشت.

او با اشاره به اینکه سازمان جهاد کشاورزی استان کردستان برای هر هکتار زمین، هفت هزار متر مکعب آب در نظر گرفته که این مقدار بسیار کمتر از نیاز عادی کشاورز است، می افزاید: بنابراین یک کشاور با ۱۰ هکتار زمین، سهمیه مصرف آب ۷۰ هزار متر مکعبی دارد که می تواند با کشت محصولات دیگری که نیاز به مصرف آب پایین تر دارند، میانگین مصرف آب را به طور کلی کاهش دهند. همچنین استفاده بهینه از تراکم محصولات در متر مربع می تواند مصرف آب را به طور نامحسوس تا حد زیادی کاهش دهند.

روش های نوین آبیاری

عضو هیات علمی گروه زراعت دانشگاه کردستان در ادامه از استفاده از روش‌های نوین و تکنولوژی‌های آبیاری می گویدکه با استفاده از روش‌های آبیاری تحت‌فشار مانند قطره‌ای، راندمان آبیاری۸۰ تا ۸۵ درصد در مقایسه با سیستم‌های آبیاری سنتی افزایش می‌یابد و با اجرای سیستم‌های نوین آبیاری تحت‌فشار در هر هکتار در سال ۴۴۰۰ متر مکعب و در روش کم‌فشار۲۵۰۰ تا ۳ هزار متر مکعب صرفه‌جویی آب خواهد شد.

فرهنگ سازی در صرفه جویی از مصرف آب با آموزش مداوم

در ادامه شهرام کبودوند از اساتید حوزه محیط زیست دانشگاه کردستان معتقد است: طرح نکته خشکسالی بلند مدت درایران صحت ندارد چرا که همیشه پیش بینی ها درست نبوده و نخواهد بود و با توجه به خشک و نیم خشک بودن کشور ایران هرنوع سرمایه گذاری برای توسعه کشاورزی در این کشور همراه با ریسک بوده است.

به گفته او همانطور که کمبود آب در طول سالیان گذشته نیز محسوس بوده می توان همانند تجربیات گذشتگان از قنات، آب های زیر زمینی و آبیاری ریشه ای به وسیله کوزه و لوله های سفالی استفاده کرد.

این کارشناس حوزه محیط زیست وجود مقادیر زیاد روان آب را از دیگر دلایلی دانست که می توان با برنامه ریزی صحیح و اصولی از هرز آب و سیلابی شدن  آن ها جلوگیری کرد و با استفاده از سطوح جمع آوری باران، بارندگی های خارج از فصل را در مناطق مختلف جمع آوری و در زمان مناسب از آن ها بهره گرفت.

کبودوند به فرهنگ سازی در مورد صرفه جویی در مصرف آب نیز اشاره می کند و می گوید: آموزش مداوم، استفاده از تجهیزات مدرن همچون آبیاری قطره ای و زیر سطحی از راهکارهای مناسب در حفظ منابع و استفاده بهینه از آب است و برنامه ریزی ها باید نسبت به هر منطقه متفاوت باشد.

آن طور که او می گوید اصرار به خود کفا شدن در تولید برخی از محصولات که دولتمردان قبلی انجام داده اند، باعث از بین رفتن اکوسستم رودخانه ها شده است.