با توجه به گزارش سازمان خوار و بار جهانی، تولید هندوانه در ایران در سال ۲۰۲۳ حدود ۶.۵ میلیون تن بوده است. این مقدار نشان دهنده یک رشد ۱۰ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۲ است که تولید هندوانه در ایران ۵.۹ میلیون تن بوده است. ایران با این تولید، رتبه سوم جهان را پس از چین و ترکیه دارد. هندوانه در ایران در مناطق مختلفی کشت میشود که بیشترین سطح زیر کشت آن در استانهای خراسان رضوی، سیستان و بلوچستان، کرمان، هرمزگان و خوزستان است.
هندوانه، میوهای شیرین و تازه که در تابستانهای گرم ایران، خنکایی برای مردم میآورد. اما این میوه، آب زیادی هم میخواهد. برای تولید هر کیلو هندوانه، حدود ۳۰۰ لیتر آب لازم است. آبی که در ایران، کمیاب و گرانبها شده است. آبی که باید برای زندگی و توسعه مردم ایران، صرف شود. اما چه میشود که این آب، با هندوانهها، از کشور خارج میشود؟
ترکیه، کشوری است که با ایران هممرز است. این کشور، برای کنترل مصرف آب خود، تولید هندوانه را کاهش داده است. اما این کشور، هندوانه دوست دارد. پس چه میکند؟ به بازارهای ایران میرود و هندوانههای ایرانی را میخرد. هندوانههایی که با آب ایرانی رشد کردهاند. هندوانههایی که باید برای مردم ایرانی باقی میماندند.
صادرات هندوانه ایران به ترکیه یکی از موضوعات اقتصادی مهم است که در اخبار مورد توجه قرار گرفته است. بر اساس اطلاعات گمرک ایران، کل صادرات هندوانه ایران در سال گذشته حدود ۲۰۸ میلیون دلار بوده و حجم صادرات روزانه این کالا به ترکیه حداکثر ۱۰۰ کامیون است نه ۷۰۰ کانتینر. این صادرات با توجه به کاهش سطح زیر کشت و افزایش عملکرد هندوانه در ایران انجام شده است. هندوانه یک محصول کمآب بر است که با آبهای شور و لب شور کشت میشود و در نتیجه صرفهجویی در مصرف آب کشاورزی دارد. افزایش صادرات هندوانه به ترکیه به دلیل کاهش تعرفههای گمرکی این کشور برای این کالا بوده است که به زودی با رسیدن به فصل برداشت محصول داخلی ترکیه، دوباره افزایش خواهد یافت.
نائب رئیس اتحادیه فروشندگان میوه و سبزی ایران، از این وضعیت نگران است. او میگوید که صادرات هندوانه به ترکیه، یعنی صادرات مجانی آب ایران به شیخ نشینها. او میگوید که ایران باید الگوی کشت منظم را اجرا کند و محصولاتی با ارزش افزوده بالا تولید و صادر کند. او میگوید که ایران باید از آب خود محافظت کند و به جای صادرات هندوانه، صادرات دانش و فناوری را افزایش دهد.
در سالهای اخیر، صادرات هندوانه از ایران به ترکیه به یکی از مباحث داغ اقتصادی و زیستمحیطی تبدیل شده است. این مسئله به دلیل اهمیت آب در ایران و نقش آن در تولید محصولات کشاورزی، به ویژه محصولات آببر مانند هندوانه، از اهمیت ویژهای برخوردار است.
بر اساس گزارشهای رسمی، صادرات هندوانه ایران به ترکیه در سال گذشته به حدود ۲۰۸ میلیون دلار رسیده است. این در حالی است که حجم صادرات روزانه این کالا به ترکیه حداکثر ۱۰۰ کامیون بوده و نه ۷۰۰ کانتینر، که این موضوع نشاندهنده اهمیت نظارت دقیق بر حجم صادرات است.
ایران با بحران آب مواجه است و صادرات محصولات آببر مانند هندوانه میتواند به عنوان صادرات آب نیز تلقی شود. این مسئله باعث شده تا برخی کارشناسان و مقامات نسبت به تداوم این روند ابراز نگرانی کنند.
با این حال، صادرات هندوانه به ترکیه میتواند فرصتهای اقتصادی قابل توجهی را برای کشاورزان ایرانی فراهم آورد. ترکیه با کاهش تعرفههای وارداتی، بازاری جذاب برای صادرکنندگان ایرانی ایجاد کرده است.
صادرات هندوانه از ایران به ترکیه میتواند هم به عنوان یک فرصت اقتصادی و هم به عنوان یک چالش زیست محیطی مورد بررسی قرار گیرد. لازم است تا با برنامهریزی دقیق و مدیریت منابع آبی، از یک سو به حفظ منافع اقتصادی کشور و از سوی دیگر به حفظ محیط زیست پرداخته شود.